Örseleyici olay/lar sonrasında üç gün ila bir ay içerisinde bir süreyle;

*doğrudan örseleyici olay/lar yaşama

*başkalarının başına gelen olay/lara tanıklık etme

*aile yakını ya da yakın arkadaş gibi br yakının başına örseleyici olay/lar gelmesi (ölüm ya da ölüm tehlikesi bir kaza ya da kaba güçle gerçekleşmiş olmalı)

*örseleyici olay/lara dair hoşa gitmeyecek detaylara yinelenen şekilde ya da aşırı düzeyde maruz kalma (örn. polis memuru, olay yeri inceleme ekibi gibi bu tür ayrıntılarla karşılaşan kimselerde) (ancak işle ilgili olmayan ve sinema, sosyal medya vb. üzerinden bu tür sevimsiz detaylarla karşı karşıya gelmek durumu tanı kriteri olamaz)

          bu yollardan biri ya da daha çoğuyla göz korkutucu ya da gerçek biçimde ağır yaralanma, ölüm ya da cinsel saldırıya maruziyet bağlamında karşılaşmayla birlikte;

          örseleyici olay/lardan sonra bunlarla ilişkili ve irade dışında (istençdışı) belirgin şekilde ortaya çıkan ya da kötüleşen kaçınma, duygudurum, çözülme, uyarılma bağlamında yer alan aşağıdaki belirtilerden en az dokuzu yaşanır:

*örseleyici olay/ların yineleyen şekilde istemsiz ve irade dışında gelen ve kişiye sıkıntı veren anıları

*içerik ya da duygulanım açısında örseleyici olay/larla ilişkili yineleyen tarzda kabuslar

*örseleyici olay/lar yeniden oluyormuşçasına hissetme ya da davranma/geçmişe dönme gibi çözülme (dissosiyasyon) tepkileri

*örseleyici olay/ları çağrıştıran ya da simgeleyen iç ve dış uyaranlar karşısında uzun süren ve yoğun ruhsal sıkıntı yaşama ya da belirgin fizyolojik tepkiler verme

*mutluluk, sevgi ya da doyum alma gibi olumlu duygulanımı sürdürememe

*örseleyici olay/ların önemli bir yerini hatırlayamama (alkol, madde ya da beyin yaralanmasıyla ilişkili olmayacak halde çoğunlukla dissosiyatif amnezi sebebiyle)

*kişinin kendi ya da çevresindekilerle ilgili gerçeklik duyumunda değişiklik (zamanda yavaşlama, şaşkınlık, kendini başkalarının yörüngesinden görme)

*kendisine sıkıntı veren örseleyici olay/larla ilişkili anılar, duygular ya da düşüncelerden kaçınma 

*kendisine sıkıntı veren örseleyici olay/larla ilişkili anılar, duygular ya da düşünceleri uyandıran insanlar, ortamlar, konuşmalar, yerler ya da nesneler gibi dış anımsatıcılardan kaçınma

*bariz bir tetikleyici olmaksızın nesnelere ya da insanlara karşı sözel ya da sözel olmayan öfke patlamaları ya da kızgın davranışlar gibi saldırgan tutumlar          

*sürekli tetikte hissetme

*dikkati toparlamakta güçlük

*uykuya dalmakta ya da sürdürmekte zorluk ya da uykudan dinlenmiş olarak kalkamama

*birden beklenmedik düzeyde irkilme

Akut Stres Bozukluğu (akademik, mesleki ya da toplumsal) işlevsellikte düşüşe sebep olur ve klinik düzeyde sıkıntı oluşturur. Bahsi geçen belirtiler, bir maddenin ya da başka bir sağlık durumunun etkilerine bağlanamaz.

Akut Stres Bozukluğu tanı ve tedavisi için öncelikle Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzman doktorlarına başvurulmalıdır. Bu şekilde öncelikle psikofarmakolojik (ilaç tedavisi) bir tedavinin gerekip gerekmediğine karar verilmelidir. Diğer psikiyatrik bozukluklarda da olduğu gibi, psikiyatrik tanılarda psikofarmakolojik tedavi ile psikoterapinin birlikte yürütülmesi en etkili tedavi yoludur. Bununla birlikte, bireyin yaşam kalitesi (düzenli uyku, sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz), akut ya da kronik stresörlere karşı dayanıklığı ve bu bağlamda stresle nasıl baş ettiği (sağlıklı ya da sağlıksız baş etme yollarıyla) gibi hususlar psikoterapilerde önemi vurgulanan hususlardır. Örselenme (Travma) ve Tetikleyici Etkenle (Stresörle) İlişkili Bozukluklarda, EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing yani Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme) ya da hipnoz gibi başlıca psikoterapi yöntem ve yaklaşımların etkili olduğu görülmüştür. Bununla birlikte, modern psikoretapilerden olan Şema Terapi de yaşantısal teknikleri ile yine travmayla ilişkili bozukluklarda etkilidir. Şemalar, çocukluk ve ergenlik dönemi yaşantıları sonucu zihnin derinlerinde oluşan, bireyin duygu ve davranışlarında güçlü ve kalıplaşmış etkilere sahip, fark edilmesi ve değiştirilmesi güç zihinsel yapılardır. Şema Terapi, bu zihinsel yapıları bilimsel çalışmalarla tanımaya ve çözümlemeye çalışan bir terapi ekolüdür. Bireylerin yaşantıları esnasında erken dönem uyum bozucu şemaları tetiklenir ve kişi bunlarla başa çıkmak için birtakım savunma stratejilerine ve başa çıkma yollarına başvurur. Bu terapi, bireyin şemalarını tanımasına ve şemalarındaki hasarlarla uygun ve sağlıklı şekilde başa çıkmalarına yardımcı olmayı hedefler. Bu doğrultuda Şema Terapi, bireyin günlük yaşamında şemalarının etkisiyle yaşadığı pek çok duygusal ve davranışsal sorunu çözmede etkilidir. Ayrıca, diğer Örselenme (Travma) ve Tetikleyici Etkenle (Stresörle) İlişkili Bozukluklarda olduğu gibi Akut Stres Bozukluğunda da, başlıca modern psikoterapilerden olan Bilişsel Davranışçı Terapi oldukça etkilidir. Bilişsel Davranışçı Terapi, bireyin güncel problemlerini çözüm odaklı bir yaklaşımla çözmeyi hedefler. Terapi seansları oldukça yapılandırılmış şekilde olup, diğer terapi ekollerine nazaran daha kısa süreli olsa da -bireye yaşam boyu benzer sorunlarla psikoloji bilimine dayanan teknik ve beceriler yoluyla başa çıkma becerisi kazandırması dolayısıyla- uzun süreli kazanımları vardır. 

Bilişsel Davranışçı Terapi, bireyin psikolojisini çözümlemede duygu, düşünce ve davranış olmak üzere başlıca üç boyutla ilgilenir. Bireyin kendisiyle ve çevresiyle ilişkisinde onu rahatsız eden ve terapiye gitmeye iten öncüllerde, kişinin bilişsel değerlendirmelerinin duygularına ve davranışlarına etkisi çalışılır. Terapideki güncel sorun çözümlenirken birey, aynı zamanda benzer sorunlar yaşadığında yanlış inanışlarının ya da çarpık düşüncelerinin duyguları ve davranışları üzerindeki etkisini fark etmeyi ve bunları değiştirebilmeyi öğrenir.

Vera Psikolojik Danışmanlık olarak bizler, bireysel danışmanlık sürecinde Bilişsel Davranışçı Terapi, Şema Terapi, Kabul Kararlılık/Adanmışlık Terapisi ve EMDR Tekniği; çocuk ve ergen danışmanlığında Çocuk Merkezli Oyun Terapisi, Kum Tepsisi, Theraplay, Kabul Kararlılık/Adanmışlık Terapisi, Bilişsel Davranışçı Terapi ve EMDR Tekniği; evlilik ve çift danışmanlığında ise Duygu Odaklı Çift Terapisi, Kabul ve Kararlılık Temelli Çift Terapisi, Sistemik Cinsel Terapi psikoterapileri doğrultusunda hizmet vermekteyiz.

Psikoterapiler hakkında bilgi almak için tıklayınız.

Kaynak:
Amerikan Psikiyatri Birliği (2013). Ruhsal bozuklukların tanımsal ve sayımsal elkitabı (DSM-5), (Beşinci Baskı). E Köroğlu (Çev. Ed.), Ankara: Hekimler Yayın Birliği.